Prawo cywilne i handlowe

Stan do 2013 roku

Obecnie obszar czeskiego prawa prywatnego jest regulowany zapisami Kodeksu Cywilnego nr 40/1964 Dz. U. W obszarze prawa procesowego uzupełnia go Cywilny Kodeks Sądowy nr 99/1963 Dz. U. (patrz system sądowy). Kodeks Cywilny jest tzw. subsydiarnym przepisem również w obszarach, które mają własne przepisy prawne, np. Kodeks Handlowy lub Kodeks Pracy. Jeśli te przepisy nie regulują jakieś konkretnej sprawy, to wówczas obowiązują normy prawne Kodeksu Cywilnego. Kodeks Cywilny nr 40/1964 Dz. U. reguluje prawa rzeczowe, odpowiedzialność za szkodę i za bezpodstawne wzbogacenie, dziedziczenie i prawo zobowiązań.

Przepisem szczególnym wobec Kodeksu Cywilnego o największym znaczeniu jest Kodeks Handlowy nr 513/1991 Dz. U., który reguluje pozycję i relacje przedsiębiorców, spółek handlowych i firm, relacje zobowiązań handlowych i umowy oraz niektóre pozostałe relacje związane z biznesem.

Zmiany po 2014 roku

Od 1 stycznia 2014 r. nastąpi zamiana obecnej regulacji prawnej w obszarze prawa prywatnego z uwagi na wejście w życie nowego Kodeksu Cywilnego nr 89/2012 Dz. U. Całkowicie nowe prawo likwiduje wiele obecnych przepisów prawnych i bardzo szczegółowo reguluje obszar prawa rodzinnego, pełne prawa majątkowe i relatywne prawa majątkowe. Oprócz Kodeksu Cywilnego od 1.01.2014. zostanie także zastąpiony obecny Kodeks Handlowy przez ustawę nr 90/2012 Dz. U., o spółkach handlowych i spółdzielniach, tzw. Ustawę o korporacjach handlowych i ustawę nr 91/2012 Dz. U., o prawie międzynarodowym prywatnym.

Nowy Kodeks Cywilny – ustawa nr 89/2012 Dz. U.

Dokładnie po pięćdziesięciu latach obowiązywania w 2014 roku przestanie w CZ obowiązywać obecny Kodeks Cywilny i zacznie obowiązywać nowy Kodeks Cywilny, który jest częścią kompleksowych zmian legislacyjnych czeskiego prawa prywatnego. Pokrótce wymieniamy najistotniejsze zmiany, które od 2014 roku wniesie nowy Kodeks Cywilny.

Wzmocniona zostanie definicja praw osobistych i sankcji za ich naruszenie (np. publikowanie fotografii) i to w szczególności w przypadkach, kiedy naruszeń dopuszczą się środki masowego przekazu.
Wzmocniona zostanie wychowawcza rola rodziców, którzy będą mieć prawo do uspokojenia dziecka przy pomocy odpowiednich metod wychowawczych.
Żywe zwierzę już nie będzie definiowane jako rzecz, tylko będzie miało szczególne znaczenie i wartość już jako posiadające zmysły żywe stworzenie.
Odrzucenie ojcostwa dzieci urodzonych w małżeństwie będzie możliwe do sześciu lat od narodzenia dziecka.
Dzieci nie będzie można umieszczać w domach dziecka na czas nieokreślony, ale maksymalnie na trzy lata, po upływie tego okresu dalsze decyzje podejmie sąd.
Wzmocniona zostanie siła woli zmarłego w dysponowaniu majątkiem dziedzicznym, na łożu śmierci będzie można podjąć decyzję o dziedzictwie bez notariusza jedynie przed świadkami.
W przypadku stworzenia większej ilości testamentów, które będą się wzajemnie wykluczać, będzie testament musiał zawierać dokładny dzień, miesiąc i rok spisania, inaczej nie będzie wiążący.
Nie będzie można całkowicie pozbawić zdolności do czynności prawnych osób pozbawionych zdolności do czynności prawnych, u których będzie kładziony większy nacisk na ich potrzeby.
Ponownie zostanie wprowadzony „postulat“, przed przepisaniem domu na dzieci, będzie można zabezpieczyć się, aby umożliwiły one poprzedniemu właścicielowi mieszkanie w nim nadal.
Kiedy ktoś w wyniku kradzieży lub w wyniku innego obcego działania straci „rzecz wyjątkowo lubianą“, np. jedyną fotografię zmarłych rodziców, to będzie miał prawo do dochodzenia szczególnego odszkodowania.
Prawa osobiste będą ponad regulacje relacji majątkowych.
Żona lub mąż będzie mogła sprzeciwić się działalności gospodarczej swojego partnera, np. ryzykownym inwestycjom ze wspólnego majątku.
Właściciel będzie mógł podnieść czynsz raz na rok i to w wysokości maksymalnej, która nie przekroczy 20 % w ciągu trzech lat, jedynie w przypadku, w którym zwiększy się wartość mieszkania lub budynku będzie można zwiększyć czynsz o 10 %.
Mieszkanie, pole, las, lub samochód nie będzie już trzeba wynajmować pisemnie, wystarczy umowa ustna.
Biura podróży będą zwracać szkodę w przypadku “naruszenia urlopu” a nie w wyniku ujmy za “stratę zadowolenia z urlopu” jak obecnie.
Naprawienie szkody w formie przywrócenia do poprzedniego stanu będzie miało pierwszeństwo przed zadośćuczynieniem finansowym.
Spółki pożytku publicznego już nie będą musiały zgodnie z prawem wydawać większości uzyskanych przez siebie środków na działania dla dobra ogółu, jedynie mają swój majątek gospodarnie wykorzystywać na cele publicznie korzystne.
Uproszczone zostaną przepisy dotyczące zakładania spółdzielni.
Spółki akcyjne już nie będą musiały posiadać Rad Nadzorczych, lecz jedynie Zarząd.
Jedna część umowy spisana niewłaściwie nie będzie już automatycznie oznaczała nieważności całego kontraktu.
Budowa będzie częścią działki zgodnie z klasyczną zasadą prawa rzymskiego superficies solo cedit (To co jest na powierzchni przypada gruntowi).
Wodociąg, kanalizacja lub przewody elektryczne nie będą częścią działki, przez którą przechodzą.
Do Kodeksu Cywilnego zostaną wciągnięte również te umowy, które są obecnie w innych przepisach, np. umowa ubezpieczenia.
Zostanie wzmocnione zabezpieczenie prawne osób działających w dobrej wierze, np. przy zakupie kradzionego pojazdu pozostanie on u nowego właściciela, który nie wiedział, że jest kradzione i działał w dobrej wierze.

Ustawa nr 90/2012 Dz. U., o korporacjach handlowych

Całkiem nowa ustawa o spółkach handlowych i spółdzielniach, w skrócie ustawa o korporacjach handlowych, jest drugą częścią zmian legislacyjnych w prawie prywatnym i nawiązuje na nowy Kodeks Cywilny. Norma prawna ma uprościć zwłaszcza prowadzenie działalności gospodarczej i regulować niektóre różnice w środowisku przedsiębiorców. Ustawa o Korporacjach Handlowych będzie tak samo jak nowy Kodeks Handlowy obowiązywać od 2014 roku.

Pojęcie “korporacja handlowa” obejmuje w nowej ustawie spółki handlowe i spółdzielnie, norma prawna zawiera zasady jakie regulują ich powstanie, zarządzanie i rozwiązanie. Regulują również np. pozycję wierzycieli. W przeciwieństwie do obecnego Kodeksu Handlowego nowa ustawa o korporacjach handlowych nie będzie zawierać regulacji dotyczących relacji w warunkach wzajemnych zobowiązań, które na przyszłość będą regulowane jedynie w Kodeksie Cywilnym.

Wśród znaczących zmian, jakie wnosi nowa ustawa należy wymienić np. obniżenie kapitału zakładowego wymaganego do założenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do 1 Korony Czeskiej. Ochrona wierzycieli nie będzie w ten sposób zabezpieczona przez kapitał zakładowy, ale w przypadku upadłości przez majątek wspólników. Nowością będzie również regulacja odpowiedzialności za ujmę spowodowaną przez firmę lub konkretnie przez jej przedstawicieli. Członkowie organów statutowych jak również ich byli członkowie, jeśli swoimi niewłaściwymi decyzjami przyczynili się do stanu upadłości, będą poręczać swoim majątkiem. Spółka nie będzie mogła wykonywać żadnych zobowiązań, jeśli by spowodowała tym własna upadłość.

Ogólnie więcej uwagi będzie się poświęcać sporządzaniu umowy o wykonywaniu funkcji, zagadnieniom wynagrodzeń i problemowi odpowiedzialności za szkody. Zostanie zachowany obowiązek decydowania z dbałością dobrego gospodarza, z drugiej strony będzie wprowadzone prawo wywinięcia się, jeśli członek organu statutowego spowoduje ujmę, ale udowodni, że działał w dobrej wierze i ujmy nie mógł przewidzieć (np. w przypadku nagłej zmiany cen towarów lub krachu na rynku kapitałowym).

Pewne rozluźnienie odczują również spółki akcyjne, które podlegają największym regulacjom w prawie europejskim. Spółki akcyjne będą mogły np. ponownie zadecydować, czy ich czynności i majątek będą administrowane tylko przez Radę lub Zarząd i Radę Nadzorczą. Przeciwnie do wcześniejszych założeń ustawa nie likwiduje akcji anonimowych.

Ustawa nr 91/2012 Dz. U., o międzynarodowym prawie prywatnym

Również nowa ustawa o prawie międzynarodowym prywatnym jest częścią zmian legislacyjnych czeskiego prawa prywatnego. Wspólnie z nowym Kodeksem Cywilnym i ustawą o korporacjach handlowych wejdzie w życie 1.01.2014.

Ustawa o międzynarodowym prawie prywatnym ma zastąpić dotychczasową prawie pięćdziesięcioletnią ustawę nr 97/1963 Dz. U., o międzynarodowym prawie prywatnym i procesowym. Nowa ustawa definiuje zasady regulujące wszystkie spory, w których udział bierze element transgraniczny. Ustawa precyzuje, według prawa jakiego kraju będzie spór rozwiązywany i które sądy będą podejmować decyzje odnośnie takiego sporu. Nowością będzie również większy nacisk na miejsce stałego pobytu obcokrajowca aniżeli na jego obywatelstwo. Oprócz pozycji obcokrajowca wobec czeskich sądów ustawa reguluje również udzielanie pomocy prawnej w kontaktach z obcym krajem i uznawanie oraz wykonywanie wyroków obcych sądów. Reguluje również warunki prawnej reprezentacji i w związku z tym również zagadnienie uznawania kwalifikacji, których obecna ustawa nie reguluje.

Nowy przepis także jasno określa pierwszeństwo umów międzynarodowych i użytych bezpośrednio w danej sprawie przepisów UE.

Poza tym ustawa zakotwiczy również znaczący wyjątek w porządku publicznym, który w wyjątkowych przypadkach umożliwi odrzucenie postanowień przepisów zagranicznych, decyzji lub wyroków sądowych, jeśli miałyby one być sprzeczne z porządkiem publicznym w CZ.